พิธีแห่นางแมวเป็นพิธีขอฝนที่ชาวนาในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยนิยมทำกันมากที่สุด[1] นอกจากนี้ยังมีการฉลองพิธีนี้ในประเทศกัมพูชา ถึงแม้ว่าจะยังไม่ชัดเจนว่าพิธีนี้มีต้นกำเนิดมาจากอารยธรรมเขมรหรือจากลาวในภายหลัง[2]

พิธีแห่นางแมวมักจะใช้แมวสีสวาดหรือแมวสีดำ โดยจะถูกนำใส่ในตะกร้าทำจากไม้ไผ่หรือหวาย และปิดฝาเพื่อป้องกันไม่ให้แมวหลบหนีไป แมวที่มีสีคล้ายเมฆหรือสีดำจะถูกเลือกใช้เพราะเชื่อว่าจะนำมาซึ่งโชคลาภ ตะกร้านี้จะถูกแขวนไว้ที่เสาไม้หรือไม้ไผ่ที่มีคนหามสองคนคอยถืออยู่ พิธีเริ่มด้วยผู้สูงอายุในกลุ่มขอให้แมวนำฝนมาสู่แผ่นดิน หลังจากนั้นขบวนพร้อมวงดนตรีจะเดินผ่านถนนในหมู่บ้าน และขอให้ผู้คนที่ยืนดูสาดน้ำลงบนแมว[3]

ขบวนแห่นางแมวจะจัดขึ้นเมื่อฝนแล้งจนกลายเป็นปัญหาสำหรับชาวนา โดยปกติชาวบ้านจะเริ่มปลูกข้าวทันทีเมื่อฝนมาหลังจากพิธีแรกนาขวัญในต้นเดือนพฤษภาคม หากไม่มีฝนตกหลังพิธีนี้ ชาวบ้านมักจะตัดสินใจจัดขบวนแห่นางแมว[4]

ขบวนแห่นางแมวมีความคึกคักและมีชีวิตชีวาเหมือนการเต้นรำแบบตะร็อด[2] โดยมีวงดนตรีที่ประกอบด้วยกลอง ฆ้อง ฉิ่ง และกรับ พร้อมกับการร้องเพลงซึ่งเนื้อเพลงจะใกล้เคียงกับเพลงโบราณที่แปลได้ว่า "ฝนเอ๋ยฝนจงตกมา เรามีน้อยนักในปีนี้ หากไม่มีฝน ข้าวของเราจะตาย"[5]

ในกัมพูชาพิธีแห่นางแมวยังคงทำแบบดั้งเดิม แต่ในประเทศไทยพิธีนี้ได้รับการปรับเพื่อมิให้ถูกวิจารณ์ว่าเป็นการทารุณสัตว์ เพราะแมวกลัวน้ำมาก ในภาคอีสานบางครั้งจะใช้ตุ๊กตาหมีแทนแมว[6] นอกจากนี้ในจังหวัดอุตรดิตถ์ เด็ก ๆ และพ่อแม่จะใช้การแต่งตัวเป็นแมวแทนการใช้แมวจริง[7] ชาวบ้านในตำบลธาตุทอง อำเภอหนองม่วงไข่ จังหวัดแพร่ จะทำแมวปลอมจากโครงไม้ไผ่และกาบมะพร้าวที่เรียกว่า "น้องสายฝน"[8] ส่วนในบางพื้นที่มีการใช้ตุ๊กตาเฮลโลคิตตี้หรือโดราเอมอนแทนแมวจริงด้วย[9][10]